Cây chè Thái Nguyên: Nguồn gốc, lịch sử và các giống chè phổ biến

Trà Tân Cương Thái Nguyên nổi tiếng cả nước, nhưng ít ai biết rằng đằng sau những tách trà thơm ngát là câu chuyện dài về cây chè – từ nguồn gốc, thổ nhưỡng đến giống cây được tuyển chọn. Hiểu về cây chè chính là cách hiểu sâu hơn về bản sắc và giá trị thật của trà Tân Cương.

I. Nguồn gốc cây chè ở Thái Nguyên

1. Cây chè xuất hiện tại Thái Nguyên từ khi nào?

• Theo tư liệu lịch sử, cây chè được người dân bản địa trồng từ cuối thế kỷ 19 – đầu thế kỷ 20, ban đầu là các giống bản địa mọc hoang hoặc được mang từ Trung Quốc về.

• Khu vực Tân Cương (TP. Thái Nguyên) được xem là nơi có điều kiện khí hậu và đất đai lý tưởng bậc nhất để cây chè phát triển mạnh: đất feralit đỏ vàng, nhiều mùn, cao trên 300m, sương mù bao phủ sáng sớm.

2. Lịch sử phát triển vùng chè Tân Cương

• Giai đoạn 1960s–1980s: cây chè được mở rộng ra toàn tỉnh, trong đó Tân Cương giữ vai trò trung tâm chất lượng

• Giai đoạn 1990s–nay: xuất hiện các mô hình hợp tác xã, liên kết hộ trồng, sản xuất chè theo quy trình an toàn, tạo ra nhiều giống mới có năng suất và chất lượng cao

II. Các giống chè được trồng phổ biến tại Thái Nguyên

Trên đất Tân Cương – Thái Nguyên hiện nay có nhiều giống chè, nhưng chỉ một số giống cho chất lượng phù hợp với trà đặc sản cao cấp như móc câu, nõn tôm, trà đinh…

Các giống trà phổ biến

✅ 1. Giống chè trung du (che trung du thuần chủng)

Các giống trà phổ biến

• Là giống cổ truyền, tồn tại lâu đời nhất tại Thái Nguyên

• Thân gỗ nhỏ, lá xanh đậm, búp nhỏ nhưng dày, chịu lạnh tốt

• Ưu điểm: vị đậm, hậu ngọt sâu, hương thơm cốm rõ

• Nhược điểm: năng suất không cao

➡️ Phù hợp sản xuất trà Móc Câu và trà Đinh chuẩn vị truyền thống

✅ 2. Giống chè LDP1 (Lương Định Phước 1)

• Là giống cải tiến từ chè trung du, lai tạo để tăng năng suất

• Lá to hơn, sinh trưởng mạnh, thích hợp với thu hoạch máy

• Ưu điểm: sản lượng cao, dễ chăm sóc

• Nhược điểm: hương và hậu không sâu bằng trung du thuần

➡️ Phù hợp với các vùng trồng mở rộng, sản xuất trà phổ thông

✅ 3. Giống TRI777 (giống nhập từ Trung Quốc)

• Được trồng hạn chế ở một số vùng để thử nghiệm năng suất

• Tạo trà có hương thơm nhẹ, vị nhạt hơn

• Không được ưa chuộng tại vùng trà truyền thống Tân Cương

✅ 4. Giống chè Shan tuyết cổ thụ (không phổ biến ở Tân Cương)

• Chủ yếu ở vùng núi cao Hà Giang, Yên Bái, Điện Biên

• Cây cao to, búp trắng như tuyết, hương thơm lạ

• Không phải là giống trà Thái Nguyên → tránh nhầm lẫn khi mua

✅ 5. Giống chè Phúc Vân Tiên

Là giống được lai tạo trong nước, Phúc Vân Tiên có khả năng sinh trưởng tốt, kháng sâu bệnh khá và cho năng suất cao. Chè cho nước pha xanh vàng, vị dịu, hậu ngọt vừa phải, hương thơm nhẹ nhàng. Một số nông hộ ở vùng Thái Nguyên như Đồng Hỷ và Đại Từ đã bắt đầu thử nghiệm giống này bên cạnh giống trung du truyền thống.

✅ 6. Giống chè Kim Tuyên

Có nguồn gốc từ Đài Loan, giống Kim Tuyên thường được dùng để chế biến trà Ô Long hoặc trà bán ở thị trường phía Nam. Khi trồng ở Thái Nguyên, giống này cho lá to, hương thơm nhẹ béo, vị mềm hơn trà truyền thống. Dù không phải là giống phổ biến, nhưng một vài đơn vị đang thử nghiệm mô hình này để mở rộng sản phẩm sang phân khúc trà đặc biệt.

III. Vì sao giống chè ảnh hưởng đến hương vị trà?

Mỗi giống chè có cấu trúc sinh học khác nhau, ảnh hưởng đến:

• Kích thước búp → quyết định loại trà (trà đinh, nõn tôm…)

• Hàm lượng chất tan, catechin, caffeine → ảnh hưởng đến vị chát, ngọt, đậm

• Mùi hương tự nhiên khi sao trà → giống chè truyền thống có mùi cốm rõ hơn giống lai

➡️ Giống chè tốt, trồng trên đất Tân Cương, kết hợp kỹ thuật sao truyền thống → mới tạo ra được trà Tân Cương đúng nghĩa.

IV. Gợi ý chọn mua trà theo giống cây và mục đích sử dụng

 Để hiểu sâu hơn về loại trà bạn đang thưởng thức, đừng bỏ lỡ bài viết:
 Trà Tân Cương là gì? Nguồn gốc và lý do nên thử 1 lần – bạn sẽ hiểu vì sao loại trà này xứng đáng có mặt trong phòng khách của người Việt

✨ Trà Kim Thúy cam kết sử dụng giống chè trung du trồng tại Tân Cương, sản xuất theo phương pháp truyền thống. ➡️ Xem các dòng trà nổi bật:

• Trà Móc Câu – Dùng hàng ngày, đậm vị

• Trà Đinh – Tuyển chọn đầu vụ, hậu ngọt sâu

• Trà Nõn Tôm – Mềm mịn, thơm cốm nhẹ